O Gminie

Badania archeologiczne wykazały, że Kotlina Iwanowicka i otaczające ją wzgórza były zaludnione już w czasach prehistorycznych. Najdawniejsze ślady osadnictwa pochodzą z czwartego tysiąclecia przed Chrystusem. Wykopaliska prowadzone pod kierunkiem prof. Jana Machnika z PAN w Krakowie pozwoliły ustalić, że w młodszej epoce kamienia (neolit) omawiany teren był zamieszkany przez ludność trudniącą się rolnictwem i hodowlą bydła. Odkryto ponadto osadę obronną z okresu wczesnego brązu, grobowce całopalne i szkieletowe z wczesnej epoki żelaza oraz cmentarzysko szkieletowe wskazujące na wpływy celtyckie.

Pierwsze pisane wzmianki o Iwanowicach pochodzą z XIII wieku. Związane są z utworzeniem parafii i budową kościoła. Wcześniej wieś była zamieszkana, ale z powodu braku źródeł informacje oparte są na domysłach i legendach. Jedna z nich mówi o grodzisku wybudowanym na wzniesieniu między Iwanowicami a Maszkowem. Miało ono istnieć od VIII do X wieku. Tereny dzisiejszej wsi zostały przyłączone do państwa Mieszka I najprawdopodobniej w 988 roku. Średniowieczne dokumenty dotyczące Iwanowic zawierają przede wszystkim informacje o właścicielach wsi oraz o historii tamtejszej parafii.

Pierwszy kościół pod wezwaniem Świętej Trójcy powstał w 1293 roku. Ufundował go biskup krakowski Prokop. Od końca XIII do początku XVI wieku Iwanowice były własnością rycerskiego rodu Pieniążków herbu Odrowąż. W tym czasie wieś rozwijała się i wzbogacała. W 1342 roku została przeniesiona z prawa polskiego na prawo niemieckie. Dobra iwanowickie obejmowały wówczas folwark, łany kmiece i łąki. Wieś posiadała młyn oraz karczmę. Na początku XV wieku spłonął pierwszy kościół. Ówczesny właściciel wsi, Mikołaj Pieniążek, odbudował świątynię i zadbał o wystrój jej wnętrza. W tym czasie do parafii iwanowickiej należały okoliczne wioski: Poskwitów, Maszków, Damice, Przestańsko i Biskupice.

Na początku XVI wieku Iwanowice zmieniły właściciela. Stanisław Pieniążek sprzedał wieś i okoliczne dobra swemu ojczymowi, Piotrowi Dłuskiemu herbu Kotwicz. Nowy dziedzic i jego rodzina byli zwolennikami reformacji. W 1551 roku Mikołaj Dłuski, który należał do braci polskich, przekształcił kościół parafialny w zbór. Przez ponad 70 lat Iwanowice były lokalnym ośrodkiem arian. W 1557 roku został tam zwołany synod braci polskich. Iwanowice odwiedzali także bracia czescy oraz kalwini.

Na początku XVII wieku rodzina Dłuskich przeszła na katolicyzm. W 1624 roku kościół został odrestaurowany i na nowo konsekrowany. W 1637 roku w Iwanowicach powstał szpital, który przetrwał do 1938 roku. Pod koniec XVII wieku właścicielem wsi był Zbigniew Firlej. Sprzedał on dobra iwanowickie księciu Augustowi Aleksandrowi Czartoryskiemu. Nowy dziedzic ufundował trzeci z kolei kościół parafialny, który przetrwał do dnia dzisiejszego. Uroczysta konsekracja odbyła się w 1749 roku. Kolejnym właścicielem Iwanowic został książe Stanisław Lubomirski, który poślubił córkę Augusta Czartoryskiego. Po jego śmierci wieś odziedziczyła Izabella Lubomirska. W tym czasie Iwanowice były miejscowością zamożną. Dwór z pomieszczeniami folwarcznymi, 117 chałup chłopskich i plebania z zabudowaniami inwentarskimi były tego najlepszym dowodem. Ponadto wieś posiadała: trzy młyny, tartak, olejarnię, browar, 2 karczmy i folusz. Oprócz chłopów-rolników w Iwanowicach mieszkali rzemieślnicy: dwaj tkacze, sukiennik, kowal, kołodziej, rymarz, czterej krawcy i czterej szewcy. Od 1792 roku dobra iwanowickie stały się własnością Salomei i Michała z rodu Kolumna Walewskich. Nowi dziedzice zamieszkali we dworze. Założyli oni sad owocowy oraz szklarnię.

W 1795 roku, po trzecim rozbiorze Polski, Iwanowice znalazły się w zaborze austriackim. Wieś została przyłączona do powiatu olkuskiego, który należał do tak zwanej Galicji Zachodniej. W 1809 roku tereny te weszły w skład Księstwa Warszawskiego, a po jego likwidacji do Królestwa Polskiego. W 1817 roku Iwanowice były miejscem ostatniego postoju konduktu pogrzebowego, wiozącego zwłoki księcia Józefa Poniatowskiego na Wawel. We wsi odbyła się wtedy wielka manifestacja patriotyczna. W czasie powstania styczniowego w Iwanowicach nieustannie dochodziło do potyczek między oddziałami Apolinarego Kurowskiego z obozu w Ojcowie a Kozakami stacjonującymi w Słomnikach. Rok później, na mocy wydanego przez cara Aleksandra II dekretu uwłaszczeniowego, chłopi otrzymali prawo własności użytkowanej ziemi. W Iwanowicach utworzono gminę zbiorową. Wieś była też siedzibą sądu gminnego. W tym czasie majątek folwarczny podupadał. Stanisław Walewski sprzedał go Wilhelmowi Zawadzkiemu. Nowy dziedzic wybudował gorzelnię, która pod względem produkcji zajmowała pierwsze miejsce w całej guberni kieleckiej. Pod koniec XIX wieku dwór iwanowicki trzykrotnie zmieniał właściciela. Najpierw nabyli go żydowscy kupcy Heineman i Herszla Lubliner, potem rządca Wawrzyniec Okrajny, następnie ponownie spółka żydowska. Jeszcze przez wybuchem powstania styczniowego, w 1862 roku, ówczesny proboszcz Ludwik Myszkowski zorganizował na plebanii pierwszą szkołę, do której uczęszczało 50 dzieci. Osobny budynek szkoły powstał dopiero w 1904 roku.

W 1914 roku w Iwanowicach utworzono oddział Polskiej Organizacji Wojskowej, który pod kierunkiem instruktorów z Krakowa przygotowywał się do działań zbrojnych. 17 listopada rozgorzała bitwa między wojskami rosyjskimi i austriackimi. Wieś została doszczętnie zniszczona. Po odzyskaniu niepodległości mieszkańcy przystąpili do odbudowy domostw. W Iwanowicach powstały partie polityczne: Katolicka, Stronnictwo Ludowe Piast i Wyzwolenie. Założono Ochotniczą Straż Pożarną i Gminną Kasę Pożyczkowo-Oszczędnościową. Wybudowano remizę strażacką, pierwszą siedzibę Urzędu Gminy oraz nową szkołę. We wsi działała agencja pocztowa i telefoniczna. Ówczesny proboszcz parafii, ksiądz Tadeusz Liburski, otworzył bibliotekę parafialną. W 1927 roku ostatecznie rozparcelowano grunty dworskie, a dwór i zabudowania folwarczne rozebrano i sprzedano.

3 IX 1939 roku do Iwanowic wkroczyły wojska hitlerowskie. Garnizon niemiecki zamieszkał w nowowybudowanej szkole. We wsi działały organizacje konspiracyjne: Armia Krajowa, Narodowe Siły Zbrojne, a także Gwardia Ludowa i Bataliony Chłopskie. Kapelanem partyzanckim został ksiądz Tomasz Banach. Zorganizował on na plebanii w Iwanowicach punkt kolportażu pisma „Odwet”. Niemcy krwawo tłumili działania partyzantów. Wieś była trzykrotnie pacyfikowana, a 15 sierpnia 1944 roku w pobliskiej wsi Barbarka zostali rozstrzelani mieszkańcy Iwanowic i Zagaja (63 osoby). 16 I 1945 roku, po trzygodzinnej bitwie, Iwanowice zostały wyzwolone przez wojska radzieckie dowodzone przez Iwana Koniewa.