Obrona Cywilna

Podstawy prawne

Całokształt zagadnień dotyczących ochrony ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych ujęto w:

1. Konwencjach Genewskich przyjętych 12 sierpnia 1949r., które Polska ratyfikowała w 1954r.
2. I konwencja o ochronie osób cywilnych i chorych w armiach czynnych;
3. II konwencja o polepszaniu losu rannych, chorych i rozbitków sił zbrojnych na morzu;
4. III konwencja o traktowaniu jeńców wojennych;
5. IV konwencja o ochronie osób cywilnych podczas wojny.
6. Uzupełnieniem Konwencji Genewskich są dwa Protokoły Dodatkowe z 1977r.:
7. I – dotyczy ochrony ofiar konfliktów zbrojnych o charakterze międzynarodowym;
8. II – dotyczy ochrony ofiar konfliktów nie mających charakteru międzynarodowego.
   Polska ratyfikowała oba Protokoły dopiero 19 wrześniu 1991r.
   Ustawie z dnia z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony
   Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz. U. z dnia 27 kwietnia 2012r. poz. 461).
9. Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz. U. 2002 nr 96 poz. 850).
   Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 27 września 1993r. w sprawie powszechnej samoobrony ludności (Dz. U. 1993 nr 91 poz. 421).
10. Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2013r. w sprawie systemów wykrywania skażeń i powiadamiania o ich wystąpieniu oraz właściwości organów w tych sprawach (Dz. U. 2013 poz. 96).
    W rozumieniu Protokołu Dodatkowego I określenie “obrona cywilna” oznacza wypełnianie wszystkich lub niektórych wymienionych niżej zadań humanitarnych, mających na celu ochronę ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami wynikającymi z działań zbrojnych lub klęsk żywiołowych i przezwyciężanie ich bezpośrednich następstw, jak też zapewnienie warunków koniecznych do przetrwania.

Do zadań tych należą:

• służba ostrzegawcza;
• ewakuacja;
• przygotowanie i organizowanie schronów;
• obsługa środków zaciemnienia;
• ratownictwo;
• służby medyczne, włączając w to pierwszą pomoc oraz opiekę religijną;
• walka z pożarami;
• wykrywanie i oznaczanie stref niebezpiecznych;
• odkażanie i inne podobne działania ochronne;
• dostarczanie doraźnych pomieszczeń i zaopatrzenia;
• doraźna pomoc dla przywrócenia i utrzymania porządku w strefach dotkniętych klęskami;
• doraźne przywrócenie działania niezbędnych służb użyteczności publicznej;
• doraźne grzebanie zmarłych;
• pomoc w ratowaniu dóbr niezbędnych dla przetrwania;
• dodatkowe rodzaje działalności, niezbędne dla wypełnienia któregoś z zadań wyżej wymienionych, w tym planowanie i prace organizacyjne.

Zgodnie z art. 137 ustawy z dnia z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 461) obrona cywilna ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

Organy i zadania obrony cywilnej

Zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity Dz. U. 2012 poz. 461), centralnym organem administracji rządowej w sprawach obrony cywilnej jest Szef Obrony Cywilnej Kraju. Szefa Obrony Cywilnej Kraju powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Szef Obrony Cywilnej Kraju podlega ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Terenowymi organami obrony cywilnej są wojewodowie, starostowie, wójtowie lub burmistrzowie (prezydenci miast).

Do zakresu działania szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin należy kierowanie oraz koordynowanie przygotowań i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej przez instytucje państwowe, przedsiębiorców i inne jednostki organizacyjne oraz organizacje społeczne działające na ich terenie.

Na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Szefa Obrony Cywilnej Kraju, szefów obrony cywilnej województw, powiatów i gmin (Dz. U. Nr 96, poz. 850), szefowie obrony cywilnej ustalają zadania i kontrolują ich realizację oraz koordynują i kierują działalnością w zakresie przygotowania i realizacji przedsięwzięć obrony cywilnej:

• Szef Obrony Cywilnej Kraju – szefów obrony cywilnej województw,
• szef obrony cywilnej województwa – szefów obrony cywilnej powiatów,
• szef obrony cywilnej powiatu – szefów obrony cywilnej gmin,
• szef obrony cywilnej gminy (Wójt Gminy Iwanowice) – szefów obrony cywilnej w instytucjach, u przedsiębiorców, w społecznych organizacjach ratowniczych i w innych jednostkach organizacyjnych działających na obszarze gminy.

Obrona Cywilna Rzeczypospolitej Polskiej stanowi integralną część poza militarnej sfery systemu obronnego państwa i ma na celu ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

Obrona cywilna w Polsce stanowi system o sprecyzowanych zadaniach, strukturach , formach działania i jest zespolona ze wszystkimi szczeblami administracji państwowej i samorządowej, podmiotami gospodarczymi (niezależnie od osobowości prawnej), organizacjami społecznymi oraz z całym społeczeństwem.

Zadania obrony cywilnej mające na celu ochronę ludności, zakładów pracy, urządzeń użyteczności publicznej i dóbr kultury oraz ratowanie i udzielanie pomocy poszkodowanym są realizowane przez organa władzy i administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego, podmioty gospodarcze i inne jednostki organizacyjne, a także poszczególnych obywateli.

Według obowiązujących w Polsce unormowań prawnych, obrona cywilna stanowi kompleks przedsięwzięć o charakterze:

• planistycznym,
• organizacyjnym,
• szkoleniowym,
• inwestycyjnym,
• materiałowo – technicznym i zaopatrzeniowym.

Zadania obrony cywilnej w czasie pokoju

• Planowanie przedsięwzięć w zakresie ochrony przed skutkami działań zbrojnych zarówno ludności, jak i zakładów pracy i urządzeń użyteczności publicznej oraz dóbr kultury,
• Wykrywanie zagrożeń i stwarzanie warunków do ostrzegania i alarmowania ludności,
• Przygotowanie schronów i ukryć dla ludności oraz utrzymanie ich w gotowości do użycia,
• Gromadzenie i przechowywanie indywidualnych środków ochronnych dla formacji obrony cywilnej i ludności,
• Wyposażenie formacji obrony cywilnej w specjalistyczny sprzęt ratowniczy, przyrządy i aparaturę do wykrywania różnego rodzaju zagrożeń,
• Systematyczne szkolenie w zakresie OC:
• Kadr kierowniczych administracji rządowej, samorządowej i zakładów pracy
  Formacji OC
• Ludności w ramach powszechnej samoobrony
• Współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywiołowych i zagrożeń środowiska, oraz usuwanie ich skutków.
   

Zadania obrony cywilnej w czasie wojny

• Organizowanie ewakuacji ludności, zaciemnianie i wygaszanie oświetlenia,
• Organizowanie i prowadzenie akcji ratunkowych,
• Udzielanie pomocy medycznej poszkodowanym,
• Organizowanie pomieszczeń i zaopatrzenia dla poszkodowanej ludności,
• Zaopatrywanie ludności w sprzęt i środki ochrony indywidualnej,
• Prowadzenie likwidacji skażeń i zakażeń,
• Pomoc w przywracaniu i utrzymaniu porządku w strefach dotkniętych klęskami,
• Pomoc w budowie i odbudowie awaryjnych ujęć wody pitnej,
• Pomoc w ratowaniu żywności i innych dóbr niezbędnych do przetrwania,
• Udzielanie doraźnej pomocy w grzebaniu zmarłych.

Obowiązek obywateli w zakresie obrony cywilnej zarówno w czasie pokoju, jak i wojny polega na:

1. odbywaniu:
2. służby w obronie cywilnej,
3. edukacji dla bezpieczeństwa,
4. szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony ludności,
5. wykonywaniu innych zadań przewidzianych w ustawie.

Formacje Obrony Cywilnej

Zgodnie z obowiązującymi przepisami w gminach i zakładach pracy tworzy się:

• formacje obrony cywilnej ratownictwa ogólnego
• formacje obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań specjalnych
  
  

W czasie pokoju formacje obrony cywilnej nie są w pełni rozwinięte. Gotowość do działania będą osiągały sukcesywnie, z chwilą ogłoszenia wyższych stanów gotowości obronnej (w czasie od kilku do kilkunastu godzin). Czynności, obowiązki, harmonogramy i sposoby przeprowadzania tych operacji określają zarządzenia i wytyczne Szefa Obrony Cywilnej Kraju.

Formacjami obrony cywilnej przeznaczone do wykonywania zadań specjalnych są oddziały i pododdziały (kompanie, plutony i drużyny):

• Pierwszej pomocy medycznej;
• Likwidacji skażeń;
• Ratownictwa budowlanego;
• Ratownictwa komunikacyjnego;
• Ratownictwa energetycznego;
• Przeciwpożarowe;
• Porządkowo-ochronne;
• Łączności;
• Zaopatrzenia;
• Wykrywania i alarmowania;
• Ochrony płodów rolnych;
• Ochrony produktów żywnościowych,
• Ochrony zwierząt gospodarczych i pasz;
• Ratownictwa chemicznego;
• Ratownictwa przeciwpowodziowego;
• Budowy i odbudowy awaryjnych ujęć wody.

Tworzenie i przygotowanie do działania formacji obrony cywilnej obejmuje:

• Opracowanie zarządzenia powołującego formacje obrony cywilnej;
• Powołanie formacji obrony cywilnej;
• Nadanie przydziałów organizacyjno – mobilizacyjnych;
• Wyposażenie w niezbędny sprzęt i materiały;
• Opracowanie planów działania dla poszczególnych formacji obrony cywilnej w formie graficznej i opisowej;
• Prowadzenie cyklicznych szkoleń i ćwiczeń członków formacji obrony cywilnej.

Ostrzeganie i alarmowanie

Jednym z wielu zadań obrony cywilnej jest ostrzeganie i alarmowanie.

Działa w ramach powszechnego systemu wczesnego ostrzegania i alarmowania. Podstawę stanowią syreny umiejscowione w obiektach Państwowej Straży Pożarnej, Ochotniczych Straży Pożarnych oraz w zakładach pracy. Najczęściej syreny włączane są elektronicznie ze stanowisk kierowania obroną cywilną.

Jednym z przedsięwzięć obrony cywilnej jest instalowanie systemów alarmowych, które mogą ostrzegać ludność przed grożącym niebezpieczeństwem z powietrza oraz skażeniem promieniotwórczym i chemicznym w celu umożliwienia jej ukrycia się w przygotowanych budowlach lub pomieszczeniach ochronnych.

alarm

— sygnał z dowolnego źródła informujący, że zostało wykryte skażenie lub że wystąpiła sytuacja kryzysowa, które zaistniały na skutek katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, działań terrorystycznych lub na skutek zagrożenia wojennego lub wojny;

alarmowanie

— działania mające na celu natychmiastowe przekazanie sygnału do właściwych terytorialnie władz, służb i do ludności na danym terenie, informującego o zagrożeniu skażeniem, skażeniu lub o sytuacji kryzysowej, które zaistniały na skutek katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, działań terrorystycznych lub na skutek zagrożenia wojennego lub wojny;

ostrzeganie

— działania mające na celu przekazanie komunikatów i informacji uprzedzających o prawdopodobnych zagrożeniach i zalecających podjęcie działań zabezpieczających i ochronnych oraz instruujące o sposobach wykonania takich działań;

powiadamianie

— przekazanie, przy użyciu wszelkich dostępnych środków, określonych informacji mających na celu zaalarmowanie właściwych władz i ludności o możliwości wystąpienia zagrożenia, o jego wystąpieniu lub ustąpieniu oraz przekazanie informacji dotyczących sposobu postępowania w danym przypadku;

Zgodnie z załącznikiem do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 stycznia 2013 r. (poz. 96) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej obowiązują następujące sygnały alarmowe i komunikaty ostrzegawcze:

• ogłoszenie alarmu,
• odwołanie alarmu,
• uprzedzenie o zagrożeniu skażeniami i odwołanie uprzedzenia o zagrożeniu skażeniami,
• uprzedzenie o zagrożeniu zakażeniami i odwołanie uprzedzenia o zagrożeniu zakażeniami,
• uprzedzenie o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska i odwołanie uprzedzenia o klęskach żywiołowych i zagrożeniu środowiska.

Rodzaje alarmów, sygnały alarmowe, komunikaty ostrzegawcze